Chữ ‘mẹ’ được dùng với hàm ý chỉ tình thương trong gia đình. Như người bà, người chị, người cha người chú. Cơm mẹ nấu chẳng qua là bữa cơm nhà, ăn cùng bàn, cùng món, cùng nhau.
Cụm từ ‘cơm mẹ nấu’ được sử dụng thường xuyên, như một miếng nhãn dán. Hễ nhắc tới là tự động hình dung về phong cách, không gian, món ăn. Như việc bạn hay nói về một bữa fine dining, fast food, brunch, trà chiều, đường phố.
Cơm nhà là một dạng thức kinh doanh giàu sức bền ở Việt Nam. Từ cơm bình dân cho đến cơm nhà hàng. Âu cũng bởi cơm nhà là nếp sống quen thuộc trong ẩm thực xứ mình. Một nồi cơm, ăn kèm được với tám vạn trăm món khác nhau. Người khách có thể ăn xuyên suốt nhiều ngày mà không sợ ngán vì trùng món.
Nghĩ tới bữa cơm đãi khách, ta dễ liên tưởng đến mâm cơm kiêu kỳ nằm trong hàng quán sang trọng, máy lạnh, decor nét quê quê hương hương. Nhưng thật ra, những hàng quán cơm trưa ba bốn chục năm cũng là nơi rất mực uy tín về hương vị. Nhìn vào tủ đồ ăn hàng chục món khác nhau là biết. Muốn có chút hiểu về cơm Việt, không cần ghé nhà hàng dòm thực đơn. Cứ chọn giờ trưa, rồi tấp vào ma trận cơm nhà ngoài đường kìa, mắt và tai được nhìn ngắm đã đời nguyên dãy đồ ăn hấp dẫn. Mời khách bữa ăn chỉ cần hợp khẩu vị người ta chứ cần gì nữa đâu.
Ta hay nói về cảm xúc nhớ nhung, bồi hồi khi ngồi một quán ‘cơm nhà mẹ nấu’. Nhưng thật ra ai mới là người thèm thuồng và ghé tới.
- Người hay ăn hàng quán tây tàu ta mà ít ăn bữa cơm có cơm
- Người sống một mình, ít nấu nướng
- Người xa xứ
- Khách du lịch dài ngày thèm mùi nhà
- Người ngoại quốc mới toanh
Đâu phải ai cũng thèm cơm nhà. Sẽ trở nên ngán khi ở trong cảnh ứ hự những bữa cơm lặp đi lặp lại nhiều ngày. Mỗi bà mẹ lại có tính cách khác nhau, vì thế cơm nhà (ở nhà hay tiệm) cũng đủ trăm tính cách khác lạ. Nhiều khi ngán cơm nhà mình chứ thèm thuồng cơm nhà người khác.
Vô quán cơm nhà, người ta bật chế độ đòi hỏi cao hơn. Đòi hỏi sự kỳ công trong các món cần thời gian nấu lâu hơn. Mà với nhà neo người, ít ai chọn bày bừa lỉnh kỉnh để thỏa cơn thèm. Hàng quán tầm trung dễ dàng đáp ứng tiêu chuẩn đi kèm với mức giá nhỉnh hơn. Còn quán cơm mẹ nấu bình dân, khách chỉ được ăn cơm nhà lao động bình bình. Nấu nhanh, lẹ và ít lựa chọn phối trộn nguyên liệu. Mỗi món đều có sự tách bạch rõ ràng, món nào đúng y món đó.
Muốn trụ được, chắc cần lắm cái cá tính của người bếp: tính dữ dằn, tính hiền lành, tính giản dị, tính cầu kỳ, tính mặn, tính tịnh, tính hay vui, tính nhiều chuyện.
