Lúc nhỏ nhỏ, luôn được nhận miễn phí mọi thứ mình cần. Ba mẹ nuôi cơm, nuôi ăn học, nuôi những chuyến đi, nuôi sở thích. Mình không gặp chút khó khăn nào để đạt được điều mong muốn. Nhiều khi vì lẽ ấy, mình bớt quý trọng đồ đạc đang có. Ngược lại, chỉ cần một dán sticker nhỏ xíu cô giáo tặng vì mình cố gắng chiến thắng trò chơi trong lớp, thậm chí là một viên kẹo bé tí. Vậy mà quý ơi là quý, để dành mấy ngày mới dám ăn.
Cái gì được cho không miễn phí thường rơi vào một tình trạng chung. Người nhận ít có sự để tâm sâu sắc. Một khóa học chào đón tất cả mọi người, không một điều kiện ràng buộc. Một bữa ăn thỏa thuê cũng chẳng cần đánh đổi gì để có trong tay. Thực tế thì, có cũng được không cũng chẳng sao. Và mình sẽ không nhớ, không gìn giữ và trân trọng những điều dễ dàng ấy.
Phí là một công cụ trao đổi, tiền là một trong số đó. Phí có thể là thời gian, công sức, vật chất, trí tuệ. Mình nghĩ, đừng nên cho không không ai điều gì hết. Ít nhất phải có sự cam kết tham gia, hay đánh đổi bằng những loại phí kể trên. Tự dưng mất một thứ gì đó, người ta mới nhớ về thứ mình muốn có.
Mình nhớ hoài mấy bảng nộp đơn online, ứng tuyển vào vị trí hiện tại. Mình phải điền đến mấy chục câu hỏi, mà toàn hỏi khó. Ngồi loay hoay cả buổi đẻ nhìn lại mục đích đời mình mới hoàn thành xong. Ai dành thời gian trả lời xong, phần nào chứng minh được nỗi khát khao với vị trí muốn làm. Chính cái đánh đổi ấy, để ngay chính mình cũng biết mình có thật lòng với điều mình muốn hay chỉ là cái thích loáng thoáng trong ngày.
Mình rất hay tặng quà cho bạn bè. Tất nhiên mình chẳng nhận được gì lại ngoài sự cảm kích từ họ. Thực tế, mình đều có những bước sàng lọc đầu tiên, với mục đích nhận lại chút gì đó từ họ (một tâm ý nhỏ nhoi bên trong). Đủ sự nuôi dưỡng, đủ sự đồng điệu và đủ điều kiện do chính mình định đoạt. Để đạt được mấy thứ đó, phải chăng người nhận (đã từng) tốn phí về công sức và thời gian với mình hay sao.
Tặng kèm nghe có vẻ quý giá hơn là tặng miễn phí. Từ ngữ cùng tầng nghĩa, nhưng cảm giác hoàn toàn không giống nhau. Thật ra thì mọi vật vẫn y nguyên như vậy. Cây kẹo là cây kẹo, kiến thức là kiến thức, nhành hoa là nhành hoa, chiếc xe là chiếc xe. Chẳng qua dễ dàng có trong tay mà không cần đánh đổi lại thứ gì của bản thân. Cảm giác sẽ khác so với việc tất bật ngược xuôi, vận trí óc suy nghĩ, hoàn thành một thử thách hay trả một khoản tiền đứt ruột đứt gan vừa kiếm được.
–
Photo: Marta Greber
